KOMPAS Magdalena Nowak » Świadomość społeczna roli pierwszej pomocy w nagłym zatrzymaniu krążenia

Nagle zatrzymanie krążenia (NZK) jest jedna z najczęstszych przyczyn zgonów w Europie. Szacuje się nawet, że około 100tys osób mogło by zostać uratowanych, gdyby otrzymały podstawowa pierwsza pomoc w momencie zatrzymania krążenia, udzieloną przez osoby postronne czy świadków zdarzenia, którzy w odpowiedni sposób potrafili by zareagować na zaistniałe zdarzenie .

Właśnie o tej społecznej świadomości, która notabene wzrasta z każdym rokiem, należy tu wspomnieć, bo ona jest kluczowym składnikiem w łańcuchu przetrwania i stanowi podstawowy czynnik decydujący o pomyślności akcji ratunkowej. Porównując z innymi krajami europejskimi, Polska i jej sposób organizacji systemu pierwszej pomocy w sytuacjach gdy dochodzi do zatrzymania krążenia u pacjenta w środowisku pozaszpitalnym, znacznie rożni się od pozostałych krajów.

Dobrym przykładem może być Irlandia, gdzie gęstość zaludnienia poza ośrodkami miejskimi jest jedna z mniejszych w Europie. O ile czas dojazdu karetki w obszarze miejskim nie odbiega ogólnoprzyjętym standardom, o tyle czas oczekiwania i dojazdu zespołu ratownictwa medycznego na terenach wiejskich, gdzie infrastruktura drogowa jest słabo rozwinięta, zostawia już wiele do życzenia. Aby usprawnić udzielenie pomocy a przede wszystkim zwiększyć szanse pacjenta na przeżycie, zaadoptowano szereg pomysłów i przedsięwzięto zakrojoną na szeroką skalę akcję, której celem miało być zwiększenie świadomości społecznej w zakresie pierwszej pomocy osobom z NZK i nie tylko.

Co mówią statystyki?

Według Europejskiej Rady Resuscytacji, która prowadzi Europejski Rejestr Zatrzymania Krążenia wynika, że w 2016 roku w Polsce wystąpiło 170 przypadków NZK na 100.000 mieszkańców a próbę podjęcia restytucji odnotowano w 97 przypadkach na 100.000 mieszkańców, co stanowi 57% zdarzeń.

Porównując do tego przykład Irlandzki, gdzie według najnowszych danych z raportu HSE (Health Service Executive), czestotliwosc wystepowania NZK w 2020 wyniosła rocznie 2.638 przypadki czyli 55 na 100.000 mieszkańców. Podstawową różnicą jednak jest poziom podjętej resuscytacji przez świadków zdarzenia, który jak pokazują liczby należy do jednych z najwyższych na świecie, bo akcję reanimacyjną osoby postronne podjęły aż w 84% przypadków. Od 2012 roku w Irlandii zanotowano wzrost aktywnego udziału świadków zdarzenia w rozpoznaniu i rozpoczęciu akcji ratunkowej z 60% do 84% w 2020.

Podstawy sukcesu czyli świadomość, odpowiedzialność i edukacja.

Co pozwala na osiągniecie tak wysokiego poziomu zaangażowania społecznego w tym kraju? Kluczem do sukcesu w tym przypadku są między innymi inicjatywy oraz rozbudowany system szybkiego informowania i reagowania, ciągle zwiększająca się dostępność publicznych AED oraz ludzka życzliwość i chęć niesienia pomocy. Od wielu już lat sukcesywnie prowadzona jest polityka edukacji od poziomu szkół podstawowych i średnich, gdzie dla przykładu w 2009 roku rozprowadzono 2.650 zestawów do treningu CPR (Cardiopulmonary Resuscitation), co oznacza, że każdy uczeń przygotowujący się do matury otrzymał jeden zestaw.

Ogromną rolę w systemie szybkiego reagowania odgrywają grupy CFR (Cardiac First Responders), zrzeszające wolontariuszy, ludzi żyjących na danym terenie i w danej społeczności , przeszkolone przez narodowe pogotowie ratunkowe (National Ambulance Service – NAS). Aktywowanie i koordynowanie odbywa się przez dyspozytora 999/112, który odbierając zgłoszenie o NZK, zadławieniu, poważnym wypadku drogowym czy udarze, może aktywować członków lokalnej grupy CFR przez wysłanie SMS z dokładnymi danymi, adresem i indywidualnym dla każdej lokalizacji kodem pocztowym – EIRCODE. Dodatkowo ratownicy medyczni pracujący w pogotowiu ratunkowym mogą także odpowiadać na wezwania w czasie wolnym od pracy i w wymiarze wolontarystycznym jako off duty responders. Bardzo często zdarza się także, że ratownicy medyczni, strażacy i policjanci należą do grup CFR w swojej społeczności, uczestnicząc w treningu i szkoleniach, dzięki czemu współpraca zespołów ratunkowych z wolontariuszami na miejscu zdarzenia przebiega płynnie a znajomość ról jest wysoka, co pozwala na szybka i skuteczna współprace służb ratunkowych.

CFR Ireland. organizacja która zrzesza i organizuje działania na skale ogólnokrajową , w założeniach na 2017 rok podała chęć przeszkolenia z pierwszej pomocy az 300.000 ludzi rocznie.

AEDs i ich dostępność. Może być lepiej.

Według ERC średnia dostępność i zastosowanie publicznych defibrylatorów w krajach europejskich jest wciąż na stosunkowo niskim poziomie. Dostępność i użycie defibrylatora jest kolejnym kluczowym składnikiem w łańcuchu przeżycia zaraz po rozpoznaniu NZK i rozpoczęciu resuscytacji krążeniowo – oddechowej ( RKO). Jak podają statystyki, rytm defibracyjny np. migotanie komór występuje nawet w 76% przypadków NZK a dostępność AED i możliwość oceny rytmu bezpośrednio po wystąpieniu zatrzymania oraz sprawne dostarczenia defibrylacji, jest krytycznym elementem w łańcuchu przeżycia.

Dla przykładu w miasteczku Carrickmacross w hrabstwie Monaghan, którego liczba ludności liczy sobie około 5tys ludzi, dostępnych jest aż 6 publicznych defibrylatorów które mogą być dostarczone na miejsce gdzie doszło do NZK przez jednego z członków lokalnej grupy CFR, który zaalarmowany wiadomością SMS od dyspozytora 999/112 odpowie na wezwanie o udzielenie pierwszej pomocy. Porównując, miasto Poznań posiada 13 całodobowych AED na 540tys mieszkańców, lecz dostępność ich może być rożna z uwagi na umiejscowienie np. w galeriach handlowych, kinach, urzędach itd.

Podsumowując, rozpoznanie i podjęcie natychmiastowej i efektywnej resuscytacji krążeniowo-oddechowej przez świadków zdarzenia może znacząco - bo aż trzykrotnie - zwiększyć szanse na przywrócenie krążenia i uzyskanie pożądanego wyniku neurologicznego. Dodając do tego dostępność przenośnych defibrylatorów AED, świadomość społeczną i odpowiedzialność za drugiego człowieka, która w tandemie z powszechnie dostępnymi, jasno i przejrzyście skonstruowanymi szkoleniami z pierwszej pomocy, może pomoc uratować niejedno życie i zmienić ludzka obawę w chęć niesienia pomocy.

Źródła:

https://www.hse.ie/eng/services/publications/out-of-hospital-cardiac-arrest-register-ohcar-annual-report-2020.pdf
Europejska Rada Resuscytacji i Polska Rada Resuscytacji, Wytyczne resuscytacji 2021: Epidemiologia zatrzymania krążenia w Europie, rozdz. 5 Kraków 2021
https://cfr.ie

Świadomość społeczna roli pierwszej pomocy w nagłym zatrzymaniu krążenia – przykład europejski